Zamawiający unieważnił przetarg. Jak możesz działać?

Czy jest możliwe unieważnienie przetargu bez podania przyczyny?

Widziałeś może kiedyś zastrzeżenie przez zamawiającego możliwości unieważnienia przetargu bez podania przyczyny? Bardzo możliwe, to popularne sformułowanie stosowane w zamówieniach prowadzonych przez podmioty prywatne.

Pamiętaj jednak, że nie ma ono nic wspólnego z prawem zamówień publicznych. Tu obowiązują zupełnie inne zasady:

1. Zamawiający może unieważnić postępowanie tylko w sytuacji, kiedy zezwala na to prawo zamówień publicznych.
2. Zamawiający zawsze musi podać przyczynę unieważnienia postępowania przetargowego.

Zamawiający nie ma co do zasady dowolności w zakresie unieważnienia postępowania. Jego decyzja zależy wyłącznie od stwierdzenia czy rzeczywiście wystąpiła podstawa unieważnienia postępowania.

Oznacza to, że decyzję o unieważnieniu, którą uznasz za niekorzystną dla swoich interesów, warto badać pod kątem zgodności z przepisami ustawy.

W praktyce zamawiający dość często unieważniają przetargi z bardziej błahych powodów niż te przewidziane w ustawie.

Czasem w połowie postępowania zmienia się kierownictwo zamawiającego (wybory, zmiany w zarządzie spółki komunalnej), a tym samym wizja co do jego potrzeb. Kiedy indziej zamawiający szuka powodów unieważnienia postępowania nie chcąc podpisać umowy z konkretnym wykonawcą, który złożył najkorzystniejszą ofertę. Co wtedy robić?

Czy przysługuje odwołanie do KIO wobec unieważnienia przetargu?

Jako wykonawca masz prawo do zaskarżenia unieważnienia przetargu składając odwołanie do KIO (Krajowej Izby Odwoławczej).

Izba może swoim wyrokiem uchylić tę czynność zamawiającego, co otwiera drogę do wyboru najkorzystniejszej oferty i podpisania umowy (choć nie zawsze oznacza takie właśnie zakończenie postępowania). W takim przypadku postępowanie przetargowe wróci do etapu, na którym było, gdy zamawiający zadecydował o jego unieważnieniu.

Możliwość zaskarżenia postępowania masz nawet wtedy, gdy Twoja oferta nie uzyskuje najwyższej punktacji – dopóki procedura badania i oceny ofert się nie zakończyła nie można przesądzić czy oferty korzystniejsze nie podlegają odrzuceniu.

Możliwość zaskarżenia istnieje nawet wówczas, gdy cena Twojej oferty przekracza budżet zamawiającego przeznaczony na realizację zamówienia. W końcu jest szansa, że zmuszony sytuacją zamawiający będzie musiał dokonać takiego właśnie wyboru (choćby nawet obecnie twierdził inaczej).

Możliwość złożenia odwołania nie jest ograniczona ze względu na wartość zamówienia (a tak było w stanie prawnym obowiązującym do końca 2020 roku).

Jakie inne konsekwencje wadliwego unieważnienia przetargu może ponieść zamawiający?

Niezgodne z prawem zamówień publicznych unieważnienie postępowania przetargowego jest zawsze również naruszeniem dyscypliny finansów publicznych. Odpowiedzialność za to naruszenie ponosi kierownik zamawiającego.

Sprawy dotyczące naruszenia dyscypliny finansów publicznych rozstrzygają regionalne komisje orzekające oraz Główna Komisja Orzekająca. Główne negatywne skutki takiego naruszenia pozostają jednak zazwyczaj w strefie wizerunkowej, a sama uciążliwość sprawy jest większa niż ewentualnej kary.

Dlaczego uzasadnienie unieważnienia ma znaczenie?

Zamawiający zawsze musi wskazać w decyzji o unieważnieniu postępowania jedną z ustawowych podstaw unieważnienia. Jednocześnie musi uzasadnić, iż unieważnienia postępowania jest zgodne z prawem, czyli rzeczywiście zachodzi wskazana w ustawie sytuacja umożliwiająca mu wcześniejsze zakończenie postępowania.

Samo uzasadnienie musi być rzeczywiste i oparte na faktach, a nie przypuszczeniach zamawiającego co do dalszego biegu wydarzeń, w tym dotyczących zakończenia przetargu i realizacji umowy. Zamawiający mają czasem tendencję do oddawania się takim rozważaniom, które zazwyczaj kończą w odpowiadający sobie sposób. Tak jakby te rozważania były równoważne rzeczywistości.

Czy unieważnienie przetargu możliwe jest przed terminem składania ofert?

Nie ma przeszkód, by zamawiający unieważnił postępowanie jeszcze przed upływem terminu składania ofert. A dokładniej, nie ma dodatkowych przeszkód przewidzianych w prawie.

Zawsze jednak zamawiający powinien powołać się na jedną z podstaw, które powodują unieważnienie przetargu. A to jest zazwyczaj o wiele trudniejsze na etapie przed terminem składania ofert.

Po pierwsze, część z podstaw do unieważnienia odnosić się do wprost to sytuacji po składaniu ofert.

Po drugie, popularna podstawa unieważnienia dotycząca istnienia nieusuwalnej poważnej wady postępowania znajdzie o wiele rzadziej zastosowanie przed terminem składania ofert. Powód? Na tym etapie wiele wad jest usuwalnych za pomocą zwykłej modyfikacji specyfikacji.

Odmienny charakter ma jedynie możliwość unieważnienia w przypadku wystąpienia okoliczności powodujących, że dalsze prowadzenie postępowania jest nieuzasadnione – dotyczy ono tylko czasu przed upływem terminu składania ofert.

Co z unieważnieniem postępowania po wyborze najkorzystniejszej oferty?

Wybór najkorzystniejszej oferty nie wpływa na możliwość unieważnienia postępowania.

Jeśli istnieje uzasadniona podstawa do obowiązkowego unieważnienia postępowania, to oznacza jedynie, że wybór był niewłaściwy. Tym samym wybór najkorzystniejszej oferty sam w sobie nie stanowi przeszkody przed unieważnieniem przetargu.

Odmienna jest sytuacja, kiedy zamawiający wybrał ofertę jednocześnie zwiększając środki przeznaczone na sfinansowanie realizacji zamówienia. Bardzo trudno mu potem wiarygodnie twierdzić, że tych środków jednak nie posiada przez co postępowanie należałoby unieważnić.

Unieważnienie przetargu po podpisaniu umowy z wykonawcą

Nie ma możliwości, by zamawiający unieważnił przetarg po podpisaniu umowy z wykonawcą.

Postępowanie prowadzone przez zamawiającego zostało już zakończone z chwilą podpisania umowy. Tym samym jest już po prostu za późno na jego unieważnienie.

Nawet jeśli zakończone postępowanie miało poważne wady to nie da się ich już naprawić w ten sposób. W pewnych okolicznościach możliwe jest jedynie rozwiązanie umowy przez zamawiającego lub jej unieważnienie przez sąd.

Jakie są skutki unieważnienia przetargu?

Unieważnienie przetargu oznacza jego zakończenie bez podpisywania umowy z jakimkolwiek wykonawcą.

Zamawiający może ponownie ogłosić przetarg – zachowując dotychczasowe warunki lub je zmieniając. Warto być świadomym, że warunki udziału w postępowaniu lub opis przedmiotu zamówienia, które pasowały Ci w pierwotnym postępowaniu w powtórzonym mogą zostać zmienione tak, że uniemożliwią Ci złożenie oferty.

Powtórzenie postępowania nie jest obowiązkiem zamawiającego. Ten może zrezygnować ze swoich planów i zamówienia nie udzielać w ogóle (np. w międzyczasie okazało się, że musi dołożyć do realizacji innego zamówienia).

Wreszcie, czasami przyczyny unieważnienia postępowania uprawniają zamawiającego do udzielenia zamówienia z wolnej ręki.

Kiedy zamawiający może ogłosić nowy przetarg po unieważnieniu poprzedniego?

Jak szybko po unieważnieniu postępowania przetargowego zamawiający może ogłosić kolejne postępowanie w tym samym zakresie?

Są przypadki, kiedy zamawiający może bezpiecznie ogłosić nowe postępowanie jeszcze tego samego dnia. Dotyczy to sytuacji, kiedy żaden z wykonawców nie ma możliwość zaskarżenia unieważnienia lub innych czynności, które spowodowały konieczność unieważnienia postępowania.

Jeśli wykonawca ma możliwość zaskarżenia tych czynności zamawiający raczej powinien wstrzymać się z ogłoszeniem nowego postępowania. Nie ma jednak takiego prawnego ograniczenia. Zamawiający może akceptować ryzyko, że jego czynność unieważnienia zostanie skutecznie zakwestionowana, co będzie oznaczało, że prowadzi dwa postępowania w celu udzielenia tożsamego zamówienia.

Bezpodstawne unieważnienie przetargu

Unieważnienie postępowania bywa wykorzystywane jako sposób na uniknięcie wyboru oferty, której zamawiający wybrać po prostu nie chce. Zamawiający uważają, że takie rozstrzygnięcie jest jednocześnie bezpieczniejsze pod kątem ewentualnej kontroli, jak i mniejsze jest ryzyko zaskarżenia. I jest w tym sporo racji, to ryzyko rzeczywiście jest mniejsze.

Jeśli masz wrażenie, że zamawiający unieważnił prowadzone postępowanie jedynie po to, by nie wybrać Twojej oferty warto to zweryfikować.

Oczywiście czasem to może być tylko wrażenie.

Ja, zapewne z racji swojej pracy (takie sprawy do mnie trafiają), spotykam się często z sytuacjami, kiedy unieważnienie jest wątpliwe lub nawet w sposób oczywisty nieuzasadnione.